Cơn đói rất quan trọng cho sự tồn tại của chúng ta, nó đảm bảo cho chúng ta ăn đủ để cơ thể tồn tại và hoạt động. Tuy nhiên nhiều lúc chúng ta ăn không phải vì đói mà vì chúng ta thích ăn, điều này lại liên quan đến sự thèm ăn của chúng ta.
 

1. Cơn đói và cảm giác no

Cơn đói được kiểm soát và điều khiển bởi một hệ thống phức tạp kết nối qua lại, bao gồm não bộ, hệ tiêu hoá và những nơi dự trữ mỡ trong cơ thể. Nhu cầu ăn uống sẽ được khởi động bởi các yếu tố nội tại từ bên trong như nồng độ đường trong máu thấp, bụng rỗng hoặc các kích thích từ bên ngoài như mùi thức ăn, hình ảnh đồ ăn. Sau khi chúng ta ăn xong các tín hiệu của “sự no” hay “cảm giá đầy” được tạo ra để báo cho chúng ta biết đã ăn đủ. Khi mất đi phản xạ đói (cảm giác đói) chúng ta có thể chết vì suy kiệt do thiếu dinh dưỡng, ngược lại khi mất đi phản xạ no (cảm giác no) chúng ta sẽ ăn không kiểm soát và có thể chết vì ăn quá mức.


2. Cơn đói và sự thèm ăn

Thèm ăn khác với cơn đói, nhưng hai hiện tượng này có mối liên hệ với nhau:
- Cơn đói là nhu cầu muốn có thức ăn thuộc về sinh lý, là cơ chế tự nhiên do các tín hiệu từ bên trong như lượng đường trong máu thấp, hoặc tình trạng bụng rỗng gây nên. 
- Còn thèm ăn là mong muốn được ăn bắt nguồn từ các kích thích hay tác động từ bên ngoài như nhìn thấy đồ ăn mình thích, ngửi thấy mùi hấp dẫn của thức ăn.
- Ký ức (sự nhớ) về việc chúng ta đã ăn bao nhiêu cũng rất quan trọng. Với sự thèm ăn và đối với những người mất trí nhớ ngắn hạn có thể họ sẽ ăn tiếp sau khi vừa mới ăn xong. 
- Trong một số trường hợp, cảm giác thèm là do tình trạng cơ thể thiếu các dưỡng chất cụ thể nào đó, cảm giác thèm là cách cơ thể báo cho bạn biết để bạn bổ sung. Tuy nhiên phần lớn cảm giác thèm ăn chỉ đơn thuần là vấn đề tâm lý, do sự căng thẳng, buồn chán chi phối. Sự căng thẳng (stress) cũng làm gia tăng mong muốn ăn, điều này lý giải những người bị stress rất dễ bị tăng cân, nhất là phụ nữ. 
- Các thực phẩm dễ gây cảm giác thèm ăn là các thực phẩm giàu chất béo hoặc đường hoặc cả hai, đó là những loại thực phẩm sẽ giải phóng ra một lượng lớn hoá chất giúp bạn có cảm giác dễ chịu khi ăn chúng. Chính cảm giác này mới là cái cơ thể chúng ta “thèm” chứ không hẳn là các đồ ăn.
 

3. Một số yếu tố có thể giúp kiểm soát tốt hơn cảm giác thèm ăn

Có một số yếu tố có thể giúp cơ thể kiểm soát tốt hơn cảm giác thèm ăn thông qua các tác động cụ thể lên cơ thể. Chúng ta có thể lợi dụng điều này khi giảm cân cho những người hay có sự thèm ăn mà họ khó tự kiểm soát:
- Nước: Nước giúp làm giãn dạ dày, kích thích tạo cảm giác “no”, tuy nhiên cảm giác no này chỉ tồn tại trong một thời tục phản ứng lại với tình trạng thiếu dưỡng chất. gian ngắn do nước nhanh chóng được hấp thu và cơ thể tiếp. 
- Chất xơ: Những thực phẩm giàu chất xơ giúp làm chậm quá trình rỗng dạ dày và trì hoãn việc hấp thu các dưỡng chất (đặc biệt là đường) giúp chúng ta no lâu hơn. 
- Protein: Protein tác động đến việc giải phóng một số hormon giúp điều chỉnh cảm giác thèm ăn như Lepfin, làm tăng cường cảm giác no.
Bưởi: Mùi của bưởi có tác dụng làm giảm kích hoạt dây thần kinh phế vị, giúp giảm cảm giác thèm ăn.
- Nicotin: Nicotin (có trong khói thuốc lá) kích hoạt các thụ cảm tại vùng dưới đồi của não, làm giảm các tín hiệu về cơn đói, điều này lý giải những người hút thuốc lá thì họ ít có cảm giác thèm ăn hơn và khi họ cai thuốc thì dễ bị tăng cân do tăng cảm giác thèm ăn và tăng tín hiệu về cơn đói.
- Tập thể dục, vận động: Các bài thể dục nhịp điệu cường độ cao có tác động đến việc giải phóng các hormon đói, tạm thời kiềm chế cơn đói.


4. Cơ chế hoạt động của hệ thống kiểm soát cơn đói

- Kích hoạt cơn đói: Khi chúng ta nhìn thấy thức ăn thật hấp dẫn, khi chúng ta ngửi thấy mùi hương thơm phức của thức ăn hay việc trông chờ đến giờ ăn... làm kích hoạt cơn đói của chúng ta.
- Dạ dày rỗng: Khi dạ dày chúng ta rỗng được khoảng 2 giờ, ruột bắt đầu cọ để đẩy những phần thức ăn cuối cùng xuống phía dưới bắt đầu tạo ra cảm giác đói. Mức đường máu hạ thấp càng làm tăng cảm giác đói. Lúc này hormon đói là ghrelin cũng tăng lên trong máu.
Tất cả những kích thích đói nói trên báo cho não chúng ta biết là cơ thể cần thức ăn và chúng ta sẽ ăn vào.
- Dạ dày giãn ra: Sau khi chúng ta ăn đủ, thức ăn lấp đầy dạ dày, dạ dày bắt đầu giãn ra kích thích các thụ cảm thể trên thành dạ dày, điều này khiến các hoá chất có tác dụng giảm cơn đói được giải phóng và chúng ta bắt đầu giảm cảm giác đói. Điều này lý giải lúc chúng ta đói, nếu chúng ta uống nước thì nước hay một số chất lỏng khác cũng làm giãn dạ dày làm cho chúng ta đỡ đói. Tuy nhiên, nước và các chất lỏng này nhanh chóng bị hấp thụ và cơn đói sẽ quay trở lại.
- Tuy giải phóng Insulin: Dạ dày giãn ra và nồng độ glucose trong máu tăng lên sẽ kích thích sự tiết insulin từ tuyến tuỵ, cho phép chuyển glucose thành năng lượng và chuyển glucose thành glycogen (trong gan, cơ) và thành mỡ ở mô mỡ. Insulin
cũng làm cho não trở nên nhạy cảm với các tín hiệu no hơn.
- Leptin di chuyển lên não: Các tế bào mỡ sinh ra một loại hormon ức chế cơn đói đó là leptin. Sau khi chúng ta ăn, leptin được tăng tiết nhiều hơn do đó chúng ta sẽ cảm thấy no. Ngược lại, mức leptin sẽ giảm thấp khi chúng ta nhịn ăn khiến cho chúng ta thấy đói.
- Não nhận được các tín hiệu “no”; Thần kinh phế vị gửi các tín hiệu đến vùng dưới đồi của não để thông báo cơ thể đã tiêu thụ thức ăn và làm giảm cơn đói.
Trên thực tế, những người có xu hướng thừa cân, béo phì thường nhạy cảm hơn với các kích thích “đói” từ bên ngoài nhưng ngược lại họ lại ít nhạy cảm hơn với hormon “no” leptin. Việc dùng leptin để làm thuốc chữa béo phì sẽ ít có hiệu quả vì cơ thể sẽ nhanh chóng thích nghi và càng ngày sẽ càng ít nhạy cảm hơn với leptin, kể cả leptin ở liều cao.
 
  • Khi bạn đói thật sự (dạ dày rỗng, đường máu hạ) bạn cần bó sung thức ăn cho cơ thể. Nhưng khi bạn thèm ăn, bạn cần phải xem có thật sự do bạn đói hay không? Phần lớn cảm giác thèm ăn là do những tác động từ bên ngoài vào chứ không phải thật sự do cơ thể bạn cần thức ăn! Lúc đó bạn phải biết cách kiểm soát cơn thèm ăn của mình để duy trì sức khoẻ, cân nặng.