CHẤT ĐƯỜNG BỘT ( Carbohydrate)
1. Chất đường bột là gì?
- Phần lớn thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày có chứa carbohydrate (còn gọi là chất đường bột, viết tắt là Carb). Chúng bao gồm đường và tinh bột là những chất cung cấp năng lượng cho chúng ta. Ngoài ra còn có chất xơ đóng vai trò quan trọng cho sức khoẻ của hệ tiêu hoá.
- Cấu trúc: Carbohydrate được tạo thành từ carbon, hydro và các nguyên tử oxy, thường ở dạng vòng ngũ giác hay lục giác.
+ Nếu số vòng là 1 hoặc 2 thì nó là đường
+ Nếu các vòng kết hợp lại để tạo thành các chuỗi có phân nhánh hay không phân nhánh thì tạo thành tinh bột hay carbohydrat phức tạp khác.
+ Các chuỗi rất dài, trong đó các phân tử đường glucose liên kết với nhau bằng liên kết bêta tạo ra chất xơ, cơ thể chúng ta không thể tiêu hoá được chất xơ.
2. Vai trò của chất đường bột với cơ thể?
- Trong cơ thể, đường và tinh bột được chuyển hoá thành đường glucose (G) là nguồn cung cấp năng lượng chính yếu của cơ thể. Cơ thể sử dụng năng lượng từ đường bột nhiều nhất và sớm nhất, đặc biệt là não. Đường bột giúp bạn luôn duy trì được sự bền bỉ, dẻo dai trong hoạt động thể chất và tinh thần.
- Glucose là loại nhiên liệu đơn giản nhất và hữu hiệu nhất cho cơ thể. Các phản ứng hoá học trong các tế bào của cơ thể chuyển hoá glucose thành các phân tử giải phóng năng lượng. Mỗi gam đường glucose cho chúng ta khoảng 4 kcal.
- Trong trường hợp không có glucose thì cơ thể mới lấy năng lượng từ các phân tử khác.
- Khi cơ thể không sử dụng hết glucose thì glucose được dự dữ tại gan và cơ dưới dạng đường glycogen và dạng chất béo ở mỗ mỡ. Trong trường hợp cơ thể đói năng lượng thì cơ thể phân giải glycogen thành glucose trước, sau đó mới chuyển mỡ dự trữ thành đường glucose để cung cấp năng lượng.
- Đường Fructose (đường trái cây) là một loại đường đơn. Trong cơ thể Fructose được chuyển thành glucose hoặc được dự trữ ở mỡ, so với glucose thì fructose dễ bị chuyển thành mỡ hơn rất nhiều. Chỉ có gan mới sử dụng được đường fructose. Khi glucose kết hợp với fructose sẽ tạo ra một loại đường phức là đường cát.
- Đường bột là nguồn cung cấp năng lượng chính và nhanh nhất của cơ thể. Cần duy trì khoảng 50% tổng lượng calo hàng ngày từ đường bột, trong đó ít nhất 80% nên là nhóm đường bột tốt.
- Glucose là loại nhiên liệu đơn giản nhất và hữu hiệu nhất. Trong cơ thể, các tế bào sử dụng glucose để chuyển hoá thành năng lượng ở bên trong tế bào.
+ Nhóm đường bột chưa tinh chế tốt cho sức khoẻ: Ngũ cốc nguyên cám (gạo lức, bánh mì đen), các loại đậu, hoa quả, rau củ... Nhóm này còn giữ được cơ bản các chất xơ, chất khoáng và vitamin có lợi. Chúng ít bị oxy hoá và bảo toàn được các enzyme. Trong cơ thể phân giải chậm, giải phóng năng lượng từ từ, kéo dài (Gl thấp).
+ Nhóm đường bột tinh chế: Là nhóm đường bột nếu ăn nhiều sẽ gây nên các bất lợi cho sức khoẻ. Chúng giải phóng đường glucose vào máu nhanh (Gl cao), cung cấp năng lượng nhanh nhưng dễ gây hạ đường huyết sau đó. Nhóm này gồm các ngũ cốc đã xay xát (gạo trắng, bánh mì trắng, phở, bún, bánh mứt kẹo, nước ngọt...)
3. Phân biệt đường tự nhiên và đường tự do
+ Đường tự nhiên có mặt trong sữa, trái cây, rau củ, vì có chấtst ừ xơ nên chúng được hấp thụ chậm, từ từ (GI thấp).
+ Đường tự do là đường cát tinh luyện được thêm vào thực phẩm hoặc trong mật ong, xiro, nước ép trái cây. Chúng cung cấp nhiều “calo rỗng”. Vì không có chất xơ nên chúng giải phóng đường glucose vào máu nhanh (Gl cao), nếu ăn nhiều sẽ bất lợi cho sức khoẻ.
- Bạn nên ăn trái cây (cả vỏ, nếu có thể) thay vì uống nước ép hoặc nước ngâm trái cây!